साहित्यमा ‘उदक’ नवप्रवर्तित नेपाली कविताको लघुतम रूप हो । संस्कृत भाषामा ‘उदक’ शब्दको अर्थ जल अर्थात् पानी हो । यसबाट पनि यसको रचनाविधान पानीको एउटा थोपो जस्तै प्रभावकारी हुनुपर्छ भन्ने कुरामा अभिलक्षित छ । यसको प्रवर्तन वि.सं. २०७७/०६/२७ गते भएको हो र यसका प्रवर्तक कैलालीका स्रष्टा आर्त अकुलीन हुन् ।
यो ‘उदक’ तीन हरफमा लेखिन्छ र यो जम्मा छओटा शब्दमा पूरा हुनुपर्छ । यसमा अक्षर सङ्ख्या गनिँदैन तर यसको बाह्य संरचना अन्तर्गत पहिलो हरफमा एउटा शब्दले परिचय, दोस्रो हरफमा दुइटा शब्दले व्याख्या र तेस्रो हरफमा तीनओटा शब्दले निष्कर्ष दिनु अनिवार्य मानिन्छ भने आन्तरिक संरचना अन्तर्गत विषयवस्तु र भाषा शैलीय विन्यासमा भाषा, शैली, लय, बिम्ब, प्रतीक आदि आवश्यक हुन्छ ।
‘उदक’लाई काव्यिक विधाअन्तर्गत लघुतम रूपको मान्यता दिंदै नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले २४ नम्बरमा दर्ता गरेको छ । उदक लेखनमा अभिधार्थभन्दा पनि व्यञ्जनार्थ र लक्ष्यणार्थमा जोड दिनु उत्तम हुन्छ ।
दश उदक :
– आर्त अकुलीन, कैलाली
१ मोहित
फूल भमरा
आत्मिक युगल प्रेम!
२ काफल
खाएको मानव
उकाली ओराली सफल !
३ समीक्षा
आत्मिक चेतना
अन्तर्मनको गहन सागर !
४ फूलबारी
कागको काका
रातमा वियोगी चखेवा !
५ जिन्दगी
विभिन्न घुम्ती
बाटो बिरालो मान्छे !
६ जिन्दगी
भएको बन्दगी
शीतको थोपा जस्तै !
७ जीवन
भीरको बाटो
दु:ख सुखको पाटो !
८ सन्तुष्टि
जिन्दगीको आधार
सबैभन्दा ठूलो सम्पत्ति !
९ मानिस
चोर औँलाहरू
बाँकी औँला आफूतिर !
१० सडक
भेडा च्याङ्ग्रा
आफ्नो आफ्नै गन्तव्य !
